Lạm phát, một từ vốn không xa lạ trong ngôn ngữ kinh tế, đã và đang gây ra nhiều lo ngại cho các nền kinh tế trên khắp thế giới. Đó là một hiện tượng khiến mức giá của hàng hóa và dịch vụ tăng lên liên tục theo thời gian, dẫn đến sự mất giá của tiền tệ và tác động đáng kể đến cuộc sống và kinh tế của mọi người. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về lạm phát là gì, những nguyên nhân gây ra hiện tượng này, và cách kiểm soát lạm phát để bảo vệ nền kinh tế và cuộc sống của chúng ta.
Lạm phát là gì? Thông tin liên quan đến tình trạng lạm phát
Lạm phát là hiện tượng tăng liên tục của mức giá hàng hóa và dịch vụ trong khoảng thời gian dài và thường đi kèm với sự mất giá của một loại tiền tệ trong kinh tế tổng quan.
Lạm phát là gì?
Theo đó, trong tình thường ở một quốc gia, một đơn vị tiền tệ thường có khả năng mua được một đơn vị hàng hóa cố định. Tuy nhiên, khi lạm phát xảy ra, đơn vị tiền tệ đó không còn đủ để mua một đơn vị hàng hóa nữa và người dân phải bỏ ra thêm hai hoặc ba đơn vị tiền tệ để mua được một sản phẩm tương tự.
Ví dụ: Trong tình thường, bạn có thể mua một bát phở với giá 25.000 VNĐ, nhưng trong tình trạng lạm phát, để mua một bát phở tương tự, bạn cần phải trả 30.000 VNĐ.
Lạm phát được quy định trong Điều 3 của Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010 và điều này liên quan đến chính sách tiền tệ quốc gia và thẩm quyền quyết định chính sách tiền tệ quốc gia:
- Chính sách tiền tệ quốc gia là các quyết định liên quan đến tiền tệ của quốc gia và được đưa ra bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Chính sách này bao gồm mục tiêu duy trì giá trị của đồng tiền thông qua chỉ tiêu lạm phát và các biện pháp thực hiện mục tiêu đó.
- Quốc hội là người quyết định chỉ tiêu lạm phát hàng năm thông qua việc xác định chỉ số giá tiêu dùng đồng thời theo dõi quá trình thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia.
Phân loại lạm phát trên thực tế
Lạm phát được phân thành ba mức độ:
- Lạm phát tự nhiên: Dưới 10%
- Lạm phát phi mã: Từ 10% đến dưới 1000%
- Siêu lạm phát: Trên 1000%
Tình hình lạm phát tại Việt Nam trong thời gian hiện nay?
Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), lạm phát tại Việt Nam năm 2022 dự kiến tăng 3,9%, gần sát với mục tiêu kiểm soát đã đặt ra trước đó là 4%. Có ba nguyên nhân chính dẫn đến tình hình lạm phát này:
- Tổng cầu tăng đột ngột do sự đứt gãy chuỗi cung ứng.
- Lạm phát chuỗi cung ứng: Sản xuất nhiều phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài.
- Giá nguyên liệu tăng cao: Khi giá nguyên liệu tăng 1% ở Việt Nam, giá thành sản phẩm tăng tới 2,6%.
Nguyên nhân dẫn đến lạm phát là gì?
Lạm Phát Do Cầu Kéo
Khi nhu cầu của thị trường cho một sản phẩm tăng, giá của sản phẩm đó cũng tăng. Điều này có thể làm tăng giá của nhiều mặt hàng khác và dẫn đến sự tăng giá chung trên thị trường. Lạm phát do tăng cầu gọi là “lạm phát do cầu kéo.” Ví dụ, tại Việt Nam, khi giá xăng tăng, giá cước taxi, thịt lợn, và nông sản cũng tăng, làm gia tăng chi phí hàng hóa và dịch vụ.
Lạm Phát Do Chi Phí Đẩy
Chi phí đẩy bao gồm các yếu tố như lương, giá nguyên liệu đầu vào, máy móc, thuế, và nếu giá của chúng tăng, doanh nghiệp có thể tăng giá sản phẩm để bảo toàn lợi nhuận. Sự gia tăng trong chi phí sản xuất của các doanh nghiệp dẫn đến lạm phát. Điều này được gọi là “lạm phát do chi phí đẩy.”
Lạm Phát Do Cầu Thay Đổi
Khi một thị trường giảm nhu cầu cho một sản phẩm nhưng tăng nhu cầu cho sản phẩm khác, giá của sản phẩm có nhu cầu tăng trong khi giá của sản phẩm có nhu cầu giảm vẫn không giảm. Khi thị trường có nguồn cung độc quyền và giá cả cứng, giá không giảm dù nhu cầu giảm. Điều này gây lạm phát khi giá cả chung tăng lên.
Lạm Phát Tiền Tệ
Khi lượng tiền trong nước tăng, ví dụ như do ngân hàng trung ương mua ngoại tệ để bảo toàn giá trị đồng tiền trong nước hoặc mua công trái phiếu do chính phủ yêu cầu, nó có thể dẫn đến lạm phát.
Tổng hợp các biện pháp hữu hiệu để kiểm soát lạm phát
- Giảm Tiền Mặt Trong Lưu Thông: Ngừng tăng cung tiền vào nền kinh tế và giảm lượng tiền mặt trong lưu thông bằng cách nâng lãi suất tiền gửi và lãi suất tái chiết khấu. Điều này thúc đẩy người dân gửi tiền vào ngân hàng và giảm lượng tiền mặt trong nền kinh tế.
- Thúc Đẩy Sản Xuất Kinh Doanh: Để kiểm soát lạm phát, cần tăng cường sản xuất kinh doanh để đảm bảo cung cấp hàng hóa và dịch vụ đủ để đáp ứng nhu cầu thị trường. Điều này có thể làm giảm tỷ lệ lạm phát bằng cách đảm bảo lượng cung tăng cùng với nhu cầu hoặc ít hơn so với nhu cầu.
Kết luận
Lạm phát là gì không chỉ là một khái niệm trừu tượng trong sách giáo trình kinh tế, mà nó còn có thể có tác động trực tiếp và mạnh mẽ lên túi tiền và sự ổn định của người dân. Việc hiểu rõ về nguyên nhân và biện pháp kiểm soát lạm phát là một phần quan trọng của việc duy trì sự ổn định trong nền kinh tế và cuộc sống hàng ngày.
